జ్ఞాన్ పీఠ్ అవార్డు

          జ్ఞాన్‌పీఠ్ అవార్డును ప్రతిష్టాత్మక సాహితీ పురస్కారంగా పరిగణిస్తారు. ఈ అవార్డును 'టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా' దినపత్రిక ప్రచురణకర్తలైన సాహూజైన్ కుటుంబం వారి 'భారతీయ జ్ఞాన్‌పీఠ్' ట్రస్టు నిర్వహిస్తోంది. మొదటి అవార్డును 1965లో మళయాళ రచయత జి.శంకర్ కురుప్‌కు ప్రదానం చేశారు. 

         ఈ బహుమతి కింద రూ.11 లక్షల నగదు, ప్రశంసా పత్రం, సరస్వతీ దేవి కాంస్య విగ్రహాన్ని అందజేస్తారు. గుర్తింపు పొందిన భారతీయ భాషలో రచనలు చేసినవారుఈ పురస్కారానికి అర్హులు. తొలుత ఈ పురస్కారాన్ని ఓ పుస్తకానికి గుర్తింపుగా ఇచ్చేవారు. 1982 తర్వాత సాహిత్యంలో జీవిత కాల సాఫల్య పురస్కారంగా ఇస్తున్నారు. సంస్కృతంలో తొలిసారిగా 2006లో సత్యవత్ శాస్త్రికి ఈ పురస్కారం అందజేశారు. 

         మొదటి అవార్డును 1965లో ప్రదానం చేశారు. 1965 నుంచి 1981 వరకు ఒక పుస్తకానికి జ్ఞాన్‌పీఠ్ పురస్కారం ఇచ్చేవారు. 1982 నుంచి ఒక పుస్తకానికి కాకుండా సాహితీ రంగంలో చేసిన సేవకు ఇవ్వడం ప్రారంభించారు. అవార్డు గ్రహీతలకు రూ.11 లక్షల నగదు, సరస్వతీ దేవి కాంస్య విగ్రహం ప్రదానం చేస్తారు.

• తొలి జ్ఞాన్‌పీఠ్ అవార్డు గ్రహీత మలయాళ రచయిత జి.శంకర కురుప్ (1965). ‘ఒదక్కుజల్’ అనే పుస్తకానికి ఈ అవార్డు లభించింది.
• జ్ఞాన్‌పీఠ్ అవార్డును అందుకున్న తొలి మహిళ బెంగాలీ రచయిత్రి ఆశాపూర్ణాదేవి (1976). ఆమె రాసిన ‘ప్రథమ్ ప్రతిశ్రుతి’ అనే నవలకు ఈ అవార్డు లభించింది. ఇప్పటి వరకు ఎనిమిది మంది మహిళలకు జ్ఞాన్‌పీఠ్ అవార్డును బహూకరించారు.

తెలుగు రచయితలు
         ఇప్పటి వరకు ముగ్గురు తెలుగు రచయితలు ఈ పురస్కారాన్ని అందుకున్నారు. వారు..
విశ్వనాథ సత్యనారాయణ (1970)
సి.నారాయణరెడ్డి (1988)
రావూరి భరద్వాజ (2012)

 
కృష్ణ సోబతీకి ‘2017 జ్ఞాన్‌పీఠ్ అవార్డు’
  2017కు గాను జ్ఞాన్‌పీఠ్ అవార్డును ప్రముఖ హిందీ రచయిత్రి కృష్ణ సోబతీకి ప్రకటించారు. 2017, నవంబర్ 3న జ్ఞాన్‌పీఠ్ సెలక్షన్ బోర్డు ఈ అవార్డును ప్రకటించింది. ఆమెకు 53వ జ్ఞాన్‌పీఠ్ పురస్కారాన్ని ప్రదానం చేస్తారు. జ్ఞాన్‌పీఠ్‌కు ఎంపికైన 11వ హిందీ రచయిత/రచయిత్రి కృష్ణ సోబతీ. మహాదేవి వర్మ తర్వాత హిందీలో జ్ఞాన్‌పీఠ్‌ను పొందిన రెండో మహిళా రచయిత్రి కృష్ణ సోబతీ కావడం విశేషం.

కృష్ణ సోబతీ 1925, ఫిబ్రవరి 18న ప్రస్తుత పాకిస్థాన్‌లోని పంజాబ్ ప్రావిన్స్‌లో జన్మించారు. ఆమె వయసు 92 ఏళ్లు. దేశ విభజన, స్త్రీ పురుష సంబంధాలు, మారుతున్న భారతీయ సమాజ స్థితిగతులు, క్షీణిస్తున్న మానవ విలువలు వంటివి ఆమె కథాంశాలు. ఆమె పలు రచనలు భారతీయ భాషలతో పాటు స్వీడిష్, రష్యన్, ఆంగ్లంలోకి కూడా అనువాదమయ్యాయి.
కృష్ణ సోబతీకి 1980లో ‘జిందగీనామా’ అనే నవలకు సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు, 1996లో సాహిత్య అకాడమీ ఫెలోషిప్ లభించాయి. 2010లో కేంద్ర ప్రభుత్వం ‘పద్మభూషణ్’ ప్రకటించినప్పటికీ ఆమె తిరస్కరించారు.

కృష్ణ సోబతీ ఇతర రచనలు: మిత్రో మర్‌జాని, దార్ సే బిచ్చుడీ, దిలో దానిష్, బాద్‌లోంకే ఘేరే, ఏ లడ్‌కీ, గుజరాత్ పాకిస్థాన్ సే గుజరాత్ హిందుస్థాన్.

 
అవార్డు గ్రహీతలు

సంవత్సరం	రచయిత	రచన	భాష
1965	జి.శంకర కురుప్	ఉడక్కుళై	మలయాళం
1966	తారా శంకర్ బంద్యోపాధ్యాయ	జ్ఞానదేవత	బెంగాలీ
1967	డాక్టర్ కె.వి.పుట్టప్ప	శ్రీ రామాయణ దర్శనం	కన్నడం
1967	ఉమాశంకర్ జోషి	నిషిత	గుజరాతీ
1968	సుమిత్రానంద్ పంత్	చిదంబర	హిందీ
1969	ఫిరాక్ గోరఖ్‌పురి	గుల్ - ఎ - నాగ్మా	ఉర్దూ
1970	డాక్టర్ విశ్వనాథ సత్యనారాయణ రామాయణ	కల్పవృక్షం	తెలుగు
1971	బిష్ణు డే	స్మృతి సత్తా భవిష్యత్	బెంగాలీ
1972	డాక్టర్ రాంధారి సింగ్ దినకర్	ఊర్వశి	హిందీ
1973	దత్తాత్రేయ రామచంద్ర బింద్రే	నకుతంతి	కన్నడం
1973	గోపీనాథ్ మొహంతి	మతిమాతల్	ఒడియా
1974	విష్ణు శాఖరం ఖండేకర్	యయాతి	మరాఠీ
1975	పి.వి. అఖిలన్	చిత్రప్పవై	తమిళం
1976	ఆశాపూర్ణా దేవి	ప్రథమ్ ప్రతిసృతి	బెంగాలీ
1977	కె.శివరామ్ కారంత్	మూకజ్జియ కనసుగళు	కన్నడం
1978	ఎస్.హెచ్. వాత్సాయన్	కిత్నీ నావోం మే కిత్ని బార్	హిందీ
1979	బీరేంద్ర కుమార్ భట్టాచార్య	మృత్యుంజయ	అస్సామీ
1980	ఎస్.కె.పొట్టిక్కాట్	ఒరు దేశాదిందే కథ	మలయాళం
1981	అమృతా ప్రీతం	కాగజ్ తే కాన్వాస్	పంజాబీ
1982	మహాదేవి వర్మ	యమ	హిందీ
1983	మస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్	చిక్కవీర రాజేంద్ర	కన్నడం
1984	టి.శివశంకర పిళ్లయ్	కాయర్	మలయాళం
1985	పన్నాలాల్ పటేల్	మానవి నీ భావీ	గుజరాతీ
1986	సచ్చితానంద్ రౌత్రాయ్		ఒరియా
1987	వి.వి. షిర్వాద్కర్		మరాఠీ
1988	డాక్టర్ సి.నారాయణ రెడ్డి	విశ్వంభర	తెలుగు
1989	ఖుర్రాతులియన్ హైదర్	అఖిరే షాబ్‌కీ హమ్‌సఫర్	ఉర్దూ
1990	వి. కె. గోఖక్	భారత సింధు రష్మీ	కన్నడం
1991	సుభాష్ ముఖోపాధ్యాయ్	పదాతిక్	బెంగాలీ
1992	నరేష్ మెహతా		హిందీ
1993	సీతాకాంత్ మహాపాత్ర		ఒడియా
1994	యు.ఆర్ అనంతమూర్తి		కన్నడం
1995	ఎం.టి.వాసుదేవన్ నాయర్	రండమూళం	మలయాళం
1996	మహాశ్వేతా దేవి	హజర్ చురాషిర్ మా	బెంగాలీ
1997	అలీ సర్దార్ జాఫ్రీ		ఉర్దూ
1998	గిరీష్ కర్నాడ్		కన్నడం
1999	నిర్మల్ వర్మ		హిందీ
1999	గురుదయాల్ సింగ్		పంజాబీ
2000	ఇందిరా గోస్వామి	దతల్ హతిర్ ఉన్యే కువా హౌదా	అస్సామీ
2001	రాజేంద్ర కేశవలాల్ షా	ధ్వని	గుజరాతీ
2002	డి.జయకాంతన్		తమిళం
2003	వింద కరందీకర్		మరాఠీ
2004	ర హ్మాన్ రాహి		కాశ్మీరీ
2005	కున్వర్ నారాయణ్		హిందీ
2006	సత్యవ్రత్ శాస్త్రి		సంస్కృతం
2006	రవీంద్ర కెలేకర్		కొంకణీ
2007	ఒ.ఎన్.వి. కురూప్		మలయాళం
2008	అక్లక్ మహ్మద్ ఖాన్		ఉర్దూ
2009	అమర్‌కాంత్, శ్రీలాల్ శుక్లా		హిందీ
2010	చంద్రశేఖర్ కంబార		కన్నడం
2011	ప్రతిభా రే	యజ్ఞసేని	ఒడియా
2012	డా. రావూరి భరద్వాజ	పాకుడురాళ్లు	తెలుగు
2013	కేదార్‌నాథ్ సింగ్	అకల్ మే సరస్	హిందీ
2014	బాలచంద్ర నెమాడే	హిందూ: జగన్యాచి సమృద్ధ అడ్గల్	మరాఠీ
2015	ర‌ఘువీర్ చౌధ‌రి	అమృత (న‌వ‌ల‌)	గుజ‌రాతీ
2016	శంఖా ఘోష్	-	బెంగాలీ
2017	కృష్ణా సోబతి	జిందారుఖ్‌ (నవల)	హిందీ